ĐỘ CỨNG CỦA THÉP THEO THANG ROCKWELL (HRC)

Độ cứng thép theo thang Rockwell (HRC)

Khi chọn thép làm dao, thợ rèn cân nhắc nhiều yếu tố như độ sắc bén, khả năng mài lại, dễ bảo trì, giá cả và độ sẵn có. Trong đó, độ cứng – đo bằng thang Rockwell (HRC) – là yếu tố then chốt để phân loại thép dụng cụ.

Độ cứng phản ánh khả năng chống biến dạng vĩnh viễn hoặc mài mòn của thép. Nó phụ thuộc vào thành phần hóa học và quy trình xử lý nhiệt. Nguyên tố có ảnh hưởng lớn nhất đến độ cứng là carbon, cùng với các nguyên tố hợp kim như crom, mangan, vanadi và molypden. Những nguyên tố này hình thành các carbide – hợp chất cực cứng – giúp tăng độ cứng, độ bền và khả năng giữ lưỡi cho dao.

Mối liên hệ giữa độ cứng và hàm lượng cacbon

Độ cứng (HRC) của thép tăng tương ứng với hàm lượng cacbon – yếu tố quyết định đến khả năng giữ lưỡi và chống mài mòn. Điều này được thể hiện rõ qua các loại thép trắng (Shirogami) sau:

=> Hàm lượng cacbon càng cao → thép càng cứng, nhưng cũng sẽ giòn hơn và khó mài hơn. Vì vậy, việc lựa chọn cần cân nhắc giữa độ cứng, độ dai và nhu cầu sử dụng thực tế.

Đo độ cứng thép – thang Rockwell (HRC)

Độ cứng của thép được xác định bằng cách đo độ sâu đâm xuyên của một đầu đo (thường là kim cương hình nón) dưới lực tiêu chuẩn. Các thang đo độ cứng khác nhau (dùng đầu đo và lực khác nhau) được áp dụng tùy vào từng loại vật liệu. Trong ngành dao kéo, phổ biến nhất là thang Rockwell C (HRC).

So sánh độ cứng các loại dao nhà bếp

 Lưu ý:

• HRC cao hơn → Sắc hơn, giữ lưỡi tốt hơn, nhưng dễ mẻ và khó mài.

• HRC thấp hơn → Dẻo và bền hơn, nhưng nhanh cùn, khó đạt độ sắc cao.

Nếu bạn đang lựa chọn dao, hiểu rõ độ cứng sẽ giúp chọn được loại phù hợp với nhu cầu: nấu ăn thường ngày, chuyên nghiệp, hay đam mê sưu tầm và chăm sóc dao.

Các thang đo độ cứng phổ biến

Rockwell (HRC & HRB)

• HRC: Dùng đầu đo hình nón kim cương, thích hợp cho vật liệu cứng như thép dao kéo.

• HRB: Dùng đầu bi thép, áp dụng với vật liệu mềm hơn như đồng hoặc nhôm.

• Ưu điểm: Nhanh, đơn giản, rất phổ biến trong ngành dao kéo.

Vickers (HV)

• Dùng mũi kim cương hình chóp góc 136° để tạo vết lõm và đo diện tích biến dạng.

• Chính xác cao, áp dụng tốt cho vật liệu mỏng và đo tại vùng rất nhỏ, nhưng thiết bị phức tạp hơn.

Mohs

• Đo độ cứng dựa trên khả năng chống trầy xước giữa các khoáng chất.

• Talc có độ cứng 1 (mềm nhất), kim cương là 10 (cứng nhất); thang mở rộng có thể đến 15.

• Dùng nhiều trong khoáng vật học, ít chính xác với vật liệu kỹ thuật như thép.

  Ghi nhớ:

• Rockwell: Chuẩn công nghiệp cho dao thép (đặc biệt là HRC).

• Vickers: Chính xác, dùng cho nghiên cứu vật liệu.

• Mohs: Dễ hình dung, nhưng không đủ chi tiết cho ứng dụng kỹ thuật

Độ cứng được đo theo HRC như thế nào ?

Để đo độ cứng theo phương pháp HRC, một thiết bị đặc biệt được sử dụng, bao gồm ba bộ phận chính: đe, nón kim cương và mặt số đo. Mẫu được đặt lên đe và tác dụng một tải trọng nhỏ. Mặt số đo được đặt về 0 và sau đó tác dụng một tải trọng lớn. Độ sâu xuyên thấu từ điểm chuẩn 0 được đo bằng mặt số.

Độ cứng cao hơn ở dao có nghĩa là gì?

✅ Độ cứng cao hơn ➨ Độ sắc bén lâu dài
✅ Độ cứng cao hơn ➨ Lưỡi dao mỏng hơn
❌ Độ cứng cao hơn ➨ Độ giòn cao hơn

✅ Đối với những dụng cụ cắt đơn giản nhất, bất kỳ loại thép nào cũng có thể được sử dụng, miễn là nó đạt được độ cứng cần thiết kết hợp với độ dẻo dai trong quá trình xử lý nhiệt. Độ cứng cao hơn đồng nghĩa với tuổi thọ của lưỡi dao dài hơn, bởi vì dao càng sắc bén (khi sử dụng đúng cách) thì càng ít phải mài . 

✅ Ưu điểm lớn nhất của dao cứng là độ sắc bén lâu dài và lưỡi dao mỏng. Độ cứng 60+ HRC cho phép góc mài nhỏ hơn, nhờ đó giảm lực cắt. 

❌ Nhược điểm của dao cứng là chúng có thể bị hỏng nếu sử dụng không đúng cách .

Độ cứng không phải là tất cả?

Không thể đạt được đồng thời độ cứng, độ bền và độ dẻo dai tối đa trong một loại thép  vì tăng đặc tính này thường làm giảm đặc tính kia. Vì vậy, các nhà sản xuất dao luôn cố gắng tìm sự cân bằng lý tưởng giữa độ sắc bén và độ giòn.

Khi chọn dao, đừng chỉ nhìn vào HRC

• Độ cứng (HRC) phản ánh chất lượng xử lý nhiệt và vật liệu, nhưng không nên là yếu tố duy nhất để quyết định.

• Mỗi loại thép có giới hạn tối ưu riêng về độ cứng, phù hợp với từng mục đích sử dụng.

• Hãy cân nhắc cách bạn sử dụng dao, yêu cầu về độ bền, độ sắc, khả năng mài lại, và chọn loại thép phù hợp nhất — không chỉ cứng nhất.

🔧 Bảng phân loại độ cứng HRC và tính chất của dao cắt

 Gợi ý chọn dao theo nhu cầu:

• Dao cắm trại, đa dụng ngoài trời → 52–56 HRC

• Dao nhà bếp phổ thông, dễ bảo trì → 56–58 HRC

• Dao Nhật chuyên nghiệp, cắt chính xác, mỏng nhẹ → 60–64 HRC

• Dao hiệu suất cao, ít mài, cho người chơi dao hoặc đầu bếp chuyên nghiệp → 64–68 HRC 

 Nếu bạn vẫn chưa biết chọn loại nào phù hợp có thể liên hệ với KICHIN để được tư vấn cụ thể nhé.